Ошки

Эта статья находится на начальном уровне проработки, в одной из её версий выборочно используется текст из источника, распространяемого под свободной лицензией
Материал из энциклопедии Руниверсалис
Монастырь
Ошки
груз. ოშკი
Фотография 2007 года и план собора.
Фотография 2007 года и план собора.
Страна  Турция
Конфессия  Грузинская православная церковь
Епархия Ахалцихская и Тао-Кларджетская Епархия
Основатель Адарнасэ II или Адарнасэ III
Дата основания 963—973
Состояние полуразрушенное

Координаты: 40°36′49″ с. ш. 41°32′31″ в. д.HGЯO

Ошкский кафедральный собор святого Иоанна Крестителя (груз. ოშკის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია, арм. Օշկ վանք[1]) — грузинский[2][3][4][5][6][7][8][9][10] православный собор, один из важнейших архитектурных и религиозных центров в исторической области Тао-Кларджети, первый из четырёх Великих Кафедралов. Построенный во второй половине X века, на сегодняшний день из всего монастырского ансамбля сохранены лишь кафедральный храм, семинирия и малые церкви. Находится на территории северо-восточной Турции (Эрзурум). Ряд источников называют монастырь армянским[11][12][13]. Принадлежность монастыря оспаривается армянской стороной[14][15].

Благодаря существующим в храме надписям на грузинском языке известно, что храм был построен владетелями Тао-Кларджети из династии Багратиони — Багратом эриставт-эриставом и Давидом III Курапалатом, а архитектором был Григол, изображённый на одном из столпов южной галереи.

Ошки являлся важнейшим центром знаний древней Грузии. Именно здесь, в 978 году, был создан бесценный памятник древнегрузинской литературы — «Ошкский кодекс», являющийся полным переводом Библии на грузинский язык.

Храм построен на специальной субструкции, в которой находятся могилы. План Ошкского храма крестообразен и имеет форму тетраконха. Тетраконх является крестообразной фигурой, три стороны которой (Южная, Северная и Восточная) оканчиваются полукруглыми апсидами, а четвёртая сторона (Западная) более длинная и не имеет апсида.

История

Этимологически название Ошки связано с одним из картвельских языков — зано-чанским. Слово Ошки связано с мегрельским словом Шка — означающим середину, место по середине[16].

Ошкская надпись сообщает, что храм построен в царствование и на средства куропалата Адарнасэ и по почину и заботами эриставт-эристава Баграта и магистра Давида. Броссе считает, что имеется в виду Адарнасэ II и его сыновья в том случае, по мнению Мария Броссе, постройка датируется 888—923 годами.[17] По мнению же академика Джавахишвили, надпись имеет в виду Адарнасе III и его детей, и тогда время возведения Ошки относится к 958—961 годам.[18]

Монастырский комплекс построен в историческом промежутке между 963—973 годами и посвящён Святому Иоанну Крестителю. Он включает в себя церковь, трапезную и помещение для переписки рукописей. Церковь является одной из самых больших крестово-купольных храмов в регионе, и сохраняла своё значение до конца XV века.

Надписи

В Ошкском храме встречается огромное количество надписей на грузинском языке. С точки зрения надписей, Ошкский храм является одним из наиболее богатых грузинских храмов построенных Давидом Курапалатом. Все надписи относятся к 963—1036 годам. Большая часть надписей относится к раннему периоду постройки (963—966 года), и является хвалой и описанием ктиторской деятельности властелинов Тао-Кларджети того времени — Давида и Баграта. Кроме того, существует ряд более поздних надписей, например надпись рассказывающая об обновлении крыши храма византийскими императорами Василием II и Константином VIII. Вахтанг Джобадзе отмечает, что данная надпись датируется 1020—1028 годами. Вторая надпись упоминает Баграта эриставт-эристава и Василия II и датируется 1025 годом. Наиболее поздняя надпись датируется 1036 годом и является частью фресковой живописи.[19]

Все надписи на внешних стенах Ошки исполнены на грузинском языке, шрифтом Мргвловани, ряд из них окрашены краской сингури (груз. სინგური). Почти все надписи интерьера различаются цветовой гаммой, однако надписи в нише на юго-западном столпе нанесены на ровной поверхности камня краской сингури. Все надписи в Ошки имеют свой номер и ряд из них изучены. Надписи № 3,4,5,8,9 и 10 изучены Вахтангом Джобадзе, а надписи № 1,2,6 и 7 изучены Марием Броссе и Эквтиме Такаишвили.[19]

Надпись № 1

Надпись № 1 — Оригинал

Первая надпись в храме исполнена краской сингури и нанесена над входом, с южной стороны. Сохранилось 12 строчек. Надписи нанесены шрифтом Мргвловани. Их оригинал можно увидеть на иллюстрации справа. Впервые данная надпись была изучена Марием Броссе.[20] Как отмечает Вахтанг Джобадзе, данная надпись даёт очень много информации о храме. В надписи содержатся имена ктиторов — Баграта Эриставт-Эристава и Давида Курапалата и имя архитектора — некоего Григола. В данной надписи содержится информация о ежегодных тратах монастыря — 20 000 драм, и натуральном налоге — 5.000 писоси (груз. ფისოსი) вина и 250 гриви (груз. გრივი) зерна. Из надписи следует, что при строительстве были задействованы 50 строителей, кузнецов и плотников. Всего же при строительстве участвовали 80 человек. Из надписи известно также о 30 быках, переносящих камни, и 30 ослах.[19]

  1. მოწყალებითა ღ(მრ)თისაჲთა რ(ომე)ლი სცავს ყ(ოვე)ლთა მოშ(ი)შთა მ(ი)სთა და წარმოჳმართ(ე)ბს მოყოჳარეთა სახელისა მისისათა ყ(ოვე)ლთა ს(ა)ქმ(ე)
  2. თა კ(ე)თ(ი)ლთა ამის წ(მი)დისა ს(ა)მ(ე)ბ(ი)სა სარწმოჳნოვებ(ი)თა და მ(ეო)ხ(ე)ბ(ი)თა წ(მი)დისა დ(ე)დოფლისა ჩ(უე)ნისა ღ(მრ)თ(ი)სმშობ(ე)ლისაჲთა მ(ა)დლითა წ(მი)დ(ა)ჲსა ძ(ე)ლისაცხოვრებისაჲ
  3. თა შეწ(ე)ვნითა და მეოხ(ე)ბ(ი)თა დიდებოჳლისა ნათლი[ს]მცემლისაჲთა და ყ(ოვე)ლთა წმიდაჲთაჲთა რ(ომელ)ნი საოჳკოჳნითგ(ა)ნ სათნო ეყ(უ)ნ(ე)ს ღ(მერ)თსა ამათ ყ(ოვე)ლთა
  4. წმიდათა სადიდებ(ე)ლ(ა)დ და საქებ(ე)ლ(ა) იწყ(ე)ს ღ(მრ)თივ გოჳრგოჳნოს(ა)ნთა მ(ე)ფ(თ)ა ჩ(უე)ნთა შ(ე)ნ(ე)ბ(ა)დ ამის წმიდისა ს(ა)ყდრისა რ(ა)თა ამას შ(ი)ნა აღესროჳლებოდიან დღესა
  5. სწაოჳლნი და შეიმკვებოდიან ჴსენებ(ა)ნი წმიდათანი ვ(ითარც)ა წერილ არს ჴსენებასაწმიდათასა ეზიარებოდ(ე)თ ამათ ყ(ოვე)ლთა წმიდათა სოჳრვილითა
  6. ამათ დიდეოჳ[ლ]თა მ(ე)ფ(ე)თა ჩ(უე)ნთა ოჳშოჳრვ(ე)ლ ყ(უ)ნენ საფას(ე)ნი წარმავ(ა)ლნი წარ[ო]ჳვალისა მ(ი)სთოჳის რ(ა)თა ყ(ოველ)ნი წმიდანი შემწ(ე)დ მოიგნენ და ღმერთმან შ(ეე)წ(იე)ნ ორთავე
  7. ცხოვრებ(ა)თა ძ(ე)თა ღ(მრ)თ(ი)ვ კოჳრთხეოჳლისა ადარნასე კოჳრაპალატისატა ბ(ა)გრ(ა)ტ ერისთავთა ერისთ(ა)ვმ(ა)ნ დავით მაგისტროსმ(ა)ნ სამებამ(ა)ნ წმიდამან
  8. სამნივე დაიფარენ მორჯოჳენითა თ(ჳ)სითა და ა(დი)დ(ე)ნ ორთავე ცხორებ(ა)თა და მე გრიგოლ ღირს მყო ღ(მრერთმა)ნ მსახოჳრებ(ა)სა ამას მ(ა)თსა ღ(მრ)თისა მიმართ და მე ვიყ
  9. ავ სა[ქ]მესა ზ(ედ)ა-მ[დ]გომი და არწმოჳნა ღ(მერთმა)ნ გონებასა მ(ა)თსა ერთ-გოჳლობაჲ ჩ(ე)მი მ(ო)ნისა მ(ა)თისაჲ ესე იყო გალატოზთა და მოქმედთა მიზდი და აზავერთა მექოჳიშე
  10. თაჲ რ(ომე)ელ წელიწადსა წარეგების დრამაჲ :კ: ათასი ღოჳინოჲ ფ(ისო)სი :ჭ: რკინაჲ ლიტრი :ნ: ხოჳარბალი გრივი :ს:მ:ი: გალატოზი და ხო[ჳ]როჲ და მჭედელი რ(ომე)[ლმა]რადის შ(უ)რებო
  11. და ჲ:ი: ჴ(ა)რი რ(ომ)ელ ქვასა კრ(ე)ბდა :ლ: ჯორი და სხ(უ)აჲ აზავერი რ(ომე)ლ გრიგოჳლ-წმიდით სპონდიკსა კრ(ე)ბდა :ლ: სხოჳაჲ აზავერი რ(ომე)ლ [-] [კრ(ე)]ბდა :ჲ: [-]
  12. ჲდა [-] [ყი]ერი და მოქმედი :პ:[20]

Надпись № 2

Архитектура

Расположение

План

Фасады

Купол

Фрески

Фрагмент фрески с изображённым Банским храмом.

Ошкский храм был украшен фресками через 75 лет после создания, в 1036 году, что подтверждается одной из надписей. К сожалению, от этих фресок сохранились лишь остатки. Большая часть оставшихся фресок расположена в алтаре. Сами фрески были созданы на монументальные темы. Над алтарём был изображён Спаситель, справа и слева находились архангелы. На сегодня сохранились лишь фрагменты, часть стопы спасителя, пьедестал трона и одежды архангелов. Ниже, на восточной стене, была изображена богоматерь. Справа и слева он неё стоят апостолу Пётр и Павел с надписью «წ~ჲ პ~ე, წ~ჲ პავლე». (груз. Ц~и П~е, Ц~И Павле - Цминдаи Петре, Цминдаи Павле.) За ним были изображены остальные апостолы. Возле апостола Петра сохранилась надпись — «თქუენ ხართ ნათელი სოფლისა…» (с груз. — «Вы - свет мира...»). Там же расположена ленточная надпись, на которой содержится дата украшения храма. Справа от храма изображён святой Яков, а возле него надпись:

«წჲ
ჲაკობ
ძმაჲ
ო~ჲ»

Над центральным окном была изображена святая Екатерина, с надписью груз. „წ~ჲ ეკატერინე“(Ц~и Экатерине) и святой Степан с надписью :

«წჲ
სტ
ფ
ნე
პირვ
ლი
მწ
მე»

С обеих сторон окна были изображены Отцы церкви. Подле центрального окна, справа, изображён Пётр Александрийский с надписью :

Асомтаврули (Существующая) Мхедрули (Восстановленная)

Файл:Ოშკი წარწერა ფრესკაზე.svg

«წჲ
პე
ალქს
ადრიე
ლი»

Семинарии

Малые церкви

Малая церковь, юго-запад

Фактически у всех больших грузинских храмов имелись малые церкви. Две подобные церкви сохранились и в Ошки. залового типа. Длина зала 5.11 метров, а ширина — 3.43 метра. Церковь облицована серым, обработанным камнем. Западная стена покрыта щебнем. Единственная дверь расположена на востоке, а окна на востоке, западе и юге. В полукруглом алтаре расположены 2 нишы. Над южным окном, украшенным архивольтом, в стене вырезан крест. Вход в церковь украшен архивольтами, а в верхних кольцах изображены кресты. Крыша церкви каменная. Внутренние стены церкви облицованы, однако не украшены.

Вторая малая церковь имеет аналогичную структуру, расположена к югу от храма. Размеры церкви 6.11 м × 3.1 м, толщина стен — 0.74 м. Вторая церковь сохранилась хуже, чем первая. Столпы целы, хотя крыша уничтожена. Западная стена церкви полностью разрушена. Вход в церковь расположен на юге, а выход — на западе.

Ошкские стелы

Первая стела — Вокруг фигур Давида III и Божьей матери красной краской нанесены письмена на асомтаврули

В стене переделанного в мечеть Ошки существовали два треугольных камня с надписью на асомтаврули. После изучения надписи стало известно, что строительство храма было начато 25 марта в 963 года. В В 2003 году грузинскими учёными были обнаружены 2 стелы, уникальные из-за размеров и рельефов.

На первой стеле (Высота 157 сантиметров) изображён молящийся Давид III и Богоматерь никопейского стиля. На второй стеле (Высота 130 сантиметров) снизу изображён молящийся Баграт эриставт-эристав, а сверху Иоанн Креститель. Вокруг обоих фигур красной краской нанесены письмена на асомтаврули. На стеле Давида III читаем -

დიდებულმცა არს მეფობა დავითისი. მიანიჭენ მას სიმრთელით დღეგრძელობა და მტერთა მიმართ მძლეობა
Да здравствует царствование Давида. Да будет оно длинно и да победит он врагов своих.

Церковь Святого Иоана Крестителя

Церковь представляет собой трёхапсидное купольное здание (с треугольными в плане нишами и 2-этажными приделами)а, крыша над двумя плечами которого провалилась. Однако барабан и покрытый черепицей купол все ещё стоят на четырёх мощных столбах. Интересной особенностью архитектуры сооружения является то, что базилика лежит в плоскости юг-север, а не восток- запад, как обычно. Местами, на стенах, сохранились фрески с текстом и изображениями святых. С остальной, почти всей поверхности — церковь высока, фрески и штукатурка сбиты ударами топора, следы этих размеренных ударов покрывают стены как чешуя. К северо-востоку от собора — руины библиотеки, семинарии, трапезной, хозяйственных помещений. В некоторых местах стены сооружения пронизаны трещинами, стволы деревьев подменяют колонны, а на крыше растет кустарник, но в целом, что церковь неплохо сохранилась, особенно по сравнению с другими грузинскими храмами Эрзурумского вилайета.

Убранство

Слепые арки монастыря, которые занимают немаловажное место в его дизайне, тянутся вдоль южной, восточной и северной стен. Арки делят стены в соответствии с общим архитектурным ритмом. Центральная часть главного фасада украшена барельефами.

Барельефам, расположенным высоко над центральной аркой, предоставлено почетное место на южном фасаде, который является главным фасадом церкви. Они чётко выделяются из плоской поверхности. Орёл сжимающий в когтях добычу, вероятно, символизирует победу, и вся скульптурная композиция — это триумф небесной силы, представленной Архангелами Михаилом и Гавриилом.

См. также

Примечания

  1. ↑ Мария Алексеевна Орлова. Византийский мир: искусство Константинополя и национальные традиции : к 2000-летию христианства. — Северный паломник, 2005. — С. 30.
  2. ↑ Ошки // Современная энциклопедия. — 2000. — грузинский средневековый монастырь (на территории Турции). Грандиозный собор (окончен между 958 и 961) с рельефным декором и росписью (1036). … (Modern Encyclopaedia)
  3. ↑ Ошки // Большой Энциклопедический словарь. — 2000. — - грузинский средневековый монастырь (ныне на территории Турции), один из культурных центров Грузии. Грандиозный собор (окончен между 958 и 961); трехапсидное купольное здание, украшенное аркатурой, резными наличниками, рельефными… (Big Encyclopaedic Dictionary)
  4. ↑ Ошки // Художественная энциклопедия. — грузинский средневековый монастырь (ныне на северо востоке Турции); один из культурных центров феодальной Грузии. Грандиозный собор (окончен между 958 и 961, архитектор Григол): в плане триконх с капеллами по сторонам каждой конхи;… (Encyclopaedia of art)
  5. ↑ The real and ideal Jerusalem in Jewish, Christian, and Islamic art: studies in honor of Bezalel Narkiss on the occasion of his seventieth birthday; Bianca Kühnel, Bezalel Narkiss
  6. ↑ American Encyclopaedia. Дата обращения: 2 октября 2017. Архивировано 9 октября 2016 года.
  7. ↑ Art and identity in thirteenth-century Byzantium: Hagia Sophia and the empire of Trebizond Antony Eastmond. Дата обращения: 2 октября 2017. Архивировано 7 января 2014 года.
  8. ↑ Bread and ashes: a walk through the mount ains of Georgia Архивная копия от 7 января 2014 на Wayback Machine Tony Anderson
  9. ↑ OSHKI Архивная копия от 5 января 2012 на Wayback Machine, World Monument Fund
  10. ↑ Якобсон А. Л. Рецензия на: Н. М. Токарский. Архитектура древней // Византийский временник. — 1950. — Т. 3. — С. 133—153.
  11. ↑ Osk Vank on Rensselaer Digital Collections.
  12. ↑  (арм.) Тиран Марутян. «Օշկ Վանք» (Ошк ванк). Армянская Советская Энциклопедия. том xii. Ереван: Акад. наук Арм. ССР, 1986, сс. 550—551.
  13. ↑ Robert Bevan, The Destruction of Memory — Architecture at War Архивная копия от 28 декабря 2016 на Wayback Machine, University of Chicago Press, 2006, ISBN 978-1-86189-205-5
  14. ↑ Церкви и монастыри на территории Армении, происхождение которых оспаривается грузинской и армянской сторонами. Дата обращения: 27 апреля 2016. Архивировано 27 апреля 2016 года.
  15. ↑ Speaking Monuments: Oshkavank, Armenian Public TV Архивировано 24 июня 2016 года.
  16. ↑ Тао-Кларджети, Валери Силогава и Каха Шенгелия, კავკასიის უნივერსიტეტის გამომცმემლობა, თბილისი, 2006 год, ISBN 99940-861-7-0
  17. ↑ М . Brosset, 'Inscriptions georgiennes …",S.- Р ., 1864
  18. ↑ Акад. С ДЖАНАШИА; ОБ ОДНОМ ПРИМЕРЕ ИСКАЖЕНИЯ ИСТОРИЧЕСКОЙ ПРАВДЫ;По поводу книги Н. Токарского; Издательство «Заря Востока» Тбилиси—1947 г.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Вахтанг Джобадзе. Грузинские монастыри раннего средневековья в историческом Тао, Кларджети и Шавшети = ადრეული შუა საუკუნეების ქართული მონასტრები ისტორიულ ტაოში, კლარჯეთსა და შავშეთში / Под ред. М. Д. Лорткипанидзе. — Тбилиси: Универсал, 2007. — 346 с. — ISBN 978-99940-61-11-2.
  20. ↑ 20,0 20,1 M.Brosset, Inscriptions georgiennes et atures recueillies par la P.Nerses Sargisian, Mekhitariste de S.Lazare, et expliquees par M.Brosset; Memoires de’l Academie imperiale des sciences de St.Petersbourg, VII ser., t. VIII, no.10 (S.-Petersbourg, 1864), стр.1-24

Литература

  • Шалва Амиранашвили. Архитектура Ошки и художественный анализ // История грузинского искусства = ოშკის ხუროთმოძღვრული და მხატვრული ანალიზი. ძეგლის დათარიღება. — Тбилиси, 1971. — P. 75—76.
  • В. Беридзе. Ошки // Древняя грузинская архитектура = ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება. — Тбилиси. — С. 50—51: 131—132.
  • Эквтиме Такаишвили. Ошкский Монастырь // Археологическая экспедиция в Южную Грузию. — 1917. — P. 32—38.
  • Анна Каландадзе. Ещё один тысячелетний… (груз.) = კიდევ ერთი ათასწლოვანი. — Тбилиси: Друг памятника. — გამ. 10—11. — გვ. 57.. Сборник стихотворений поэтессы Анны Каландадзе посвящённых Ошки.
  • Иване Джавахишвили. К вопросу о надписях в Ошки и их датировке // ტაძრის წარწერებისა და მათი ამოკვეთის თარიღის დადგენის შესახებ // Изучение грузинской письменности, или палеография = ქართული დამწერლობათმცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია. — Тбилиси, 1949. — С. 169—171.
  • Т. Барнавели. Несколько надписей из южных провинций Грузии (груз.) = რამდენიმე წარწერა სამხრეთ საქართველოს ისტორიული პროვინციებიდან. — Тбилиси: Мацнэ, 1970. — გამ. 1. — გვ. 155—160.
  • Н. Босташвили. 2 документа из экспедиции 1917 года (груз.) = ბოსტაშვილი ნ. ახალგანთავისუფლებულ მიწა-წყალზე სამხრეთ საქართველოს 1917 წლის სამეცნიერო ექსპედიციის ორი დოკუმენტი. — Тбилиси, 1990. — გამ. 11. — გვ. 152—155.
  • Художественное и архитектурное описание храма // Ошки - Древнегрузинская архитектура; Вспомогательное пособие = ოშკი //ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება (დამხმარე სახელმძღვანელო) // ტაძრის ხუროთმოძღვრული და მხატვრული დახასიათება. — Тбилиси, 1987. — С. 42—43.
  • Ирина Цицишвили. История памятника и архитектурные особенности // История грузинского искусства = ძეგლის ისტორია და ხუროთმოძღვრული დახასიათება. ტაძრის ამგებებად მოხსენიებულნი არიან: ბაგრატ ერისთავთ-ერისთავი და დავით მაგისტროსი. ტექსტს ახლავს ძეგლის ფოტო. — Тбилиси, 1995. — С. 83.
  • З. Схиртладзе. Изображение церквей и монастырей в средневековом грузинском искусстве (груз.) = ეკლესია-მონასტერთა გამოსახულებები შუა საუკუნეების ქართულ სახვით ხელოვნებაში//ოშკის ტაძრის მოხატულობისა და მის შესახებ არსებული სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვა. — 1992. — გამ. 1—2. — გვ. 11—22.
  • Ошки // Большая Грузинская Энциклопедия = ოშკი //ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია. — 1984. — Т. VII. — С. 620.
  • В. Беридзе. Исследования истории Грузии // Грузинское искусство раннефеодальной эпохи = ადრეფეოდალური ხანის ქართული ხელოვნება //საქართველოს ისტორიის ნარკვევები. — Тбилиси, 1973. — Т. II. — С. 641—642.
  • Х. Мосулашвили. Композиционные формы Ошки // Структура грузинского памятника = ქართული ძეგლის სტრუქტურა: IV-XIII სს. გუმბათოვანი არქიტექტურა. — Тбилиси, 1983. — С. 74—78;138—139.
  • Н. Аладашвили. Галереи южного столпа Ошки (груз.) = ოშკის ტაძრის სამხრეთ გალერეის სვეტი. — Тбилиси, 1988. — გამ. 9. — გვ. 74—78.
  • 15.ალადაშვილი ნ. შუა საუკუნეების ქართული მონუმენტური და მცირე სკულპტურის ურთიერთდამოკიდებულების საკითხი //სახვითი და დეკორატიულ-გამოყენებითი ხელოვნება.-თბ.,1988.-გვ.8-9.

ოშკის ტაძრის რელიეფები და დეკორატიული გაფორმება.

  • 16.დიდი ხუთეული ტაოთა: ოშკი //გივიაშვილი ი. კოპლატაძე ი. ტაო-კლარჯეთი.-თბ.,2004.-გვ.156-174.

თორთუმის ხეობაში, სოფ.ოშქვანში აგებული სხვადასხვა დანიშნულების ნაგებობებისაგან (სამლოცველოები, სატრაპეზო, სემინარია, სკრიპტორიუმი, ეპისკოპოსის რეზიდენცია, იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ჯვარგუმბათოვანი ტრიკონქის ტიპის ტაძარი და სხვა) შემდგარი ოშკის მონასტრის ისტორია, მშენებლობის ეტაპები, ვ.სილოგავას მიერ ოშკში აღმოჩენილ სტელებზე გამოსახული რელიეფების კომპოზიციების თეოლოგიურ-მხატვრული დახასიათება, ხუროთმოძღვრული აღწერილობა, ცნობები ხელნაწერთა შესახებ. მოხსენიებულნი არიან: ვ.ჯობაძე, ე.მეტრეველი. ძეგლის ძალიან დაზიანებულია. ტექსტს დართული აქვს მდიდარი ფოტომასალა.

  • 17.გუგუნავა ალ. მოგზაურობა ისტორიულ სამხრეთ საქართველოში.-თბ.,1996.-გვ.29-30.

ტეტრაკონქის ტიპის, ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძრის -ოშკის ხუროთმოძღვრული დახასიათება, მორთულობის, რელიეფური დეტალების, ტაძარში მიმდინარე სასულიერო და საგანმანათლებლო საქმიანობის შესახებ. მოხსენიებულნი არიან ტაძრის დამფუძნებლები: ბაგრატ ერისთავთ-ერისთავი, დავით მაგისტროსი (დავით III დიდი კუროპალატი), გრიგოლ ოშკელი (X ს.), სტეფანე დეკანოზი (X ს.), იოანე ჩირაი (X ს.), ექვ.თაყაიშვილი. ტექსტს დართული აქვს ძეგლის ფოტოები (გვ.37-39).

  • 18.სილოგავა ვ. გამოკვლევა ოშკის ტაძრის ქტიტორთა რელიეფების და აშენების თარიღის შესახებ ახლად აღმოჩენილი ეპიგრაფიკული ძეგლების მიხედვით //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მაცნე :ისტორიის…სერია.-1977.-N1.-გვ.129-142.

კალიფორნიის უნივერსიტეტის პროფესორის ვ. ჯობაძის მიერ ოშკის მონასტრის მთავარი ტაძრის ქტიტორთა რელიეფებისა და აშენების თარიღისადმი მიძღვნილი გამოკვლევის განხილვა.

  • 19.ოშკის ტაძარი //ქართული წარწერების კორპუსი.I.: აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველო (V—X სს.).-თბ.,1980.-გვ.57; გვ.302-305.

ოშკის სამონასტრო კომპლექსის შესახებ არსებული სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვა, ტაძრის წარწერების პალეოგრაფიულ-ენობრივი ანალიზი, დაზიანების ხარისხის განსაზღვრა და შესრულების სავარაუდო თარიღი. მოხსენიებულნი არიან: ექვ.თაყაიშვილი, გ.ჩუბინაშვილი, ვ.ჯობაძე. მოცემულია საილუსტრაციო მასალა (ტაბ.113).

  • 20.ჯობაძე ვ. ოშკის ტაძარი.-თბ.,1991.

საზღვარგარეთ მოღვაწე ქართველი მეცნიერის, ხელოვნებათმცოდნისა და არქეოლოგის, ვ.ჯობაძის გამოკვლევა ოშკის ქტიტორული რელიეფებისა და ტაძრის დათარიღების, ასევე, მოხატულობის (ვედრების ოთხი თემა) შესახებ.

  • 21.მაკალათია ს. მესხეთ-ჯავახეთი.-თბ.,1918.-გვ.22.

ოშკის ტაძრის მოკლე დახასიათება.

  • 22.ალექსიძე ნ. ხოშტარია დ. ახალი ცნობები ტაო-კლარჯეთის სიძველეთა შესახებ//ლიტერატურა და ხელოვნება.-1991.-N1.-გვ.117-161.

ოშკის სამონასტრო კომპლექსის დეტალური დახასიათება.

  • 23.ტაო-კლარჯეთის ძეგლების ფოტოთეკა //ეროვნული კულტურული მემკვიდრეობის პროგრამა. საანგარიშო კრებული.-1998.-გვ.113-114. ტექსტი ქართულ და ინგლისურ ენებზე.

ოშკის ტაძრის არქიტექტურა, მოხატულობა.

  • 24.ალადაშვილი ნ.ტაო-კლარჯეთის ხუროთმოძღვრულ ძეგლთა ფიგურული სკულპტურა //ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის XXII სამეცნიერო სესია 1967 წლის 22 და 23 ივნისს. თეზისები.-თბ.,1967.-გვ.8.

ოშკის ეკლესიის რელიეფების ანალიზი.

  • 25. ციციშვილი ირ. ქართული ხელოვნების ისტორია.-თბ.,1995.-გვ.108-109.

ოშკის ეკლესიის სატრაპეზოს მოკლე დახასიათება.

  • 26.ჯობაძე ვ. ადრე შუა საუკუნეების ქართული მონასტრები ისტორიულ ტაოში, კლარჯეთსა და შავშეთში.-თბ.,2007.-გვ.109-163.

X საუკუნის ტაო-კლარჯეთის მოკლე ისტორიული მიმოხილვა, ოშკის ტაძრისა და მიმდებარე ნაგებობების ვრცელი ხუროთმოძღვრულ-მხატვრული დახასიათება, სამშენებლო ტექნიკის თავისებურებანი, ფასადები და მათი შემკულობა, საქტიტორო რელიეფის, ნადირობის სცენების, დეკორაციული ქანდაკებების აღწერილობა, წარწერების დეტალური -პალეოგრაფიული და ენობრივი ანალიზი. ტექსტს ერთვის ტაძრის გეგმა, ილუსტრაციები (გვ. 263—264)და ტაბულები (გვ.269-271).

  • 27.წმიდა იოვანე-თორნიკე სვინგელოზი-ოშკიდან ათონამდე. ოშკი //საქართველოს სულიერი საგანძური.წ.I.-თბ.,2005.-გვ.112-117.

ცნობები იოანე-თორნიკესა (ერისთავი)და მისი ძმის, იოანე ვარაზვაჩეს(ორივე ჩორდვანელთა გვარის წარმომადგენელია)შესახებ. X საუკუნის სამონასტრო ცენტრის ხურომოძღვრული დახასიათება, მორთულობის ანალიზი; ოშკი, როგორც კულტურულ-საგანმანათლებლო ცენტრი. მოხსენიებულნი არიან: გრიგოლ ოშკელი, სტეფანე დეკანოზი, იოანე ჩირაი, ოშკის ბიბლიის გადამწერი-მიქაელ ვარაზვაჩეს ძე, სტეფანე მწერალი, გიორგი გელასის ძე; პლატონ იოსელიანი, სამეგრელოს მთავარი დავით დადიანი. ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე. დართულია ძეგლის ფოტოები.

  • 28.განვითარებული ფეოდალიზმის პერიოდის არქიტექტურა (X—XIV სს.):ოშკის ტაძარი //ციციშვილი ირ. ქართული არქიტექტურის ისტორია.-თბ.,1955.-გვ.59-60.

X საუკუნის ტაძრის ხუროთმოძღვრული აღწერილობა და მოკლე ისტორია. ტექსტს ახლავს საილუსტრაციო მასალა (ტაბ.XXI. ნახ.2, 11,12,14; XXI. ნახ.1-10).

  • 29.ოშკი //ეროვნული კულტურული მემკვიდრეობის პროგრამა: საანგარიშო კრებული.-თბ.,1998.-გვ.223 ტექსტი ქართ. და ინგლ. ენებზე.

ოშკის მოკლე ხუროთმოძღვრულ-მხატვრული დახასიათება. ერთვის საილუსტრაციო მასალა. 30.პრივალოვა ეკ. ზოგი რამ ტაო-კლარჯეთის მოხატულობის შესახებ //სვეტიცხოვლობისადმი მიძღვნილი პირველი სამეცნირო კონფერენცია 11-13 ოქტომბერი, 1995: საქართველოს ეკლესიის, ქართული სასულიერო მწერლობის, და ქრისტიანული ხელოვნების ისტორიის საკითხები.-თბ.,1998.-გვ.314-336. ოშკის, იშხანის, ოთხთა ეკლესიისა და ხახულის მოხატულობის ვრცელი ანალიზი. მოპხსენიებულნი არიან: ექვ. თაყაიშვილი, ნიკოლ და მიშელ ტიერები, დ. უინფილდი, ნ. ალექსიძე, დ. ხოშტარია. ტექსტს ერთვის ძეგლების ფოტოები.

Ссылки

Источник — https://xn--h1ajim.xn--p1ai/index.php?title=Ошки&oldid=6199955